عناصر جرم کلاهبرداری

تعریف جرم کلاهبرداری

در قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری که در حال حاضر این قانون عنصر قانونی جرم کلاهبرداری را در نظام حقوقی کشور ما تشکیل می دهد در تعریف کلاهبرداری مرر می کند

«هرکس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکت ها یا تجارت خانه ها یا کارخانه‌های یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع امیدوار نماید یا از حوادث و پیشامدهای غیر واقع بترساند و یا اسم و یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور و یا وسایل تقلبی دیگر وجوه و یا اموال یا اسناد یا حواله جات یا قبوض یا مفاصاحساب و امثال آنها را تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد اصل مال به صاحبش به حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می شود»

بررسی ماده

بنابراین همانطور که ملاحظه می شود قانون تعریف مشخصی از جرم کلاهبرداری ارائه نکرده. در واقع تعاریف جرایم به سه نحو در قانون انجام شده است . برخی از مواقع مستقیماً عنوان جرم طرح و تعریف آن ذیل عنوان آورده می شود. در برخی از مواقع قانون فقط مجازات جرم را بیان می کند. برای مثال مجازات مرتکب قتل عمدی اعدام است اما جرم کلاهبرداری از جرایم می باشد که شیوه تعریف آن از طریق ذکر برخی از مصادیق آن می باشد با توجه به همین مصادیق دکتر سید حسین میر محمد صادقی در تعریف جرم کلاهبرداری چنین بیان می کند:

«کلاهبرداری عبارت است از بردن مال دیگری از طریق توسل توأم با سوء نیت به وسایل یا عملیات متقلبانه» لذا با توجه به این تعریف شروع به کلاهبرداری  که موضوع تبصره ۲ ماده یک قانون تشدید مجازات می باشد عبارت هستند از توسل توام با سوء نیت به وسایل یا عملیات متقلبانه برای بردن مال دیگری .

عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری

در اثبات هر جرمی وکیل دادگستری باید عناصر سه گانه آن را بشناسند و در واقع هر وکیل کیفری قطعاً باید از آموزه های حقوق جزای عمومی و تخصصی بهره مند بوده و عناصر متشکله جرم را به درستی تشخیص و تبیین نماید. هر جرمی از سه عنصر قانونی مادی و روانی یا معنوی تشکیل می‌شود و برای محکوم کردن متهم به ارتکاب جرم باید کلیه اجزای این عناصر اثبات شود.

همانطور که گفتیم وکیل دادگستری باید عناصر متشکله جرم را شناسایی و با آنها آشنا باشد. قطعاً قاضی رسیدگی کننده به پرونده های کیفری، شامل هر جرمی ازجمله کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا قتل و غیره باید اطلاع کافی و مطالعه زیادی در خصوص تئوری حقوق جزا و عناصر جرم داشته باشد.

عنصر قانونی جرم کلاهبرداری

البته عنصر قانونی را نباید به عنوان یک عنصر مجزا مورد بررسی قرار داد عنصر قانونی در واقع پرتوی از اصل قانونی بودن جرم و مجازات و زیربنای عناصر مادی و روانی است چرا که در صورتی که قانون جرمی را تعریف و پیش بینی نکرده باشد موجبی برای بررسی سایر عناصر ایجاد نخواهد شد. به عبارت دیگر عنصر قانونی هم عرض عناصر مادی و روانی نیست که بتوان آنها را در کنار یکدیگر مورد بررسی قرار داد و اینکه عنصر مادی و عنصر روانی هستند که مبتنی بر عنصر قانونی می باشند. یعنی تنها به تصریح قانون ما می توانیم رفتار یا حالت خاصی را به عنوان عنصر مادی یا روانی جرمی بشناسیم و رابطه بین عنصر قانونی و عنصر مادی و روانی یک رابطه طولی می باشد. بدین ترتیب بحث از عنصر قانونی به طور مجزا از عناصر مادی و روانی قابل طرح نیست. عنصر قانونی جرم کلاهبرداری و شروع به آن را در حقوق ایران ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری و عنصر قانونی کلاهبرداری های خاص قوانین و مواد متفرقه هستند که آنها را در حکم کلاهبرداری می دانند.

عنصر مادی

صرف انجام رفتار خاص حتی در صورت برخورداری از نیت مجرمانه را نمی‌توان جرم نامید. مثلاً اگر کسی به قصد قتل به سوی جسدی که آن را زنده فرض می‌کند و یا حیوانی که آن را انسان فرض کرده تیراندازی کند علی‌رغم انجام عمل و برخورداری از سوء نیت وی مقصر به ارتکاب قتل نخواهد بود. دلیل این امر آن است که در این حالت بخشی از عنصر مادی جرم ناقص می باشد. بنابراین باید دید که عنصر مادی جرم متشکل از چه اجزایی است.

.

.

می توان گفت عنصر مادی متشکل از سه جزء می باشد:

الف) رفتار فیزیکی

رفتار فیزیکی بسته به نوع جرم، فعل یا ترک فعل می باشد. برای مثال در جرم سرقت رفتار فیزیکی جرم انجام عمل ربودن می باشد. همچنین در جرایم موضوع مواد ۵۹۷ و ۶۰۶ قانون تعزیرات مصوب سال ۱۳۷۵ به ترتیب در مورد عدم رسیدگی به تظلمات توسط قضات و عدم اطلاع وقوع ارتشا یا اختلاس یا تصرف غیر قانونی یا کلاهبرداری توسط روسای سازمان‌ها است که ترک فعل می باشد.

ب) شرایط پیش آمده که از نظر قانون جرم است

مجموعه شرایط و اوضاع و احوالی که وجود یا فقدان آنها از نظر قانون شرط تحقق جرم میباشد. نتیجه حاصل از رفتار متهم که بخواهد رابطه علیت با جزء اول فوق‌الذکر داشته، یعنی رفتار متهم باعث نتیجه مجرمانه شده باشد. بنابراین در پرونده ای که متهم به قصد کشتن مادرش به نوشیدنی او مواد سمی افزوده و مادر پس از چشیدن نوشابه بر اثر حمله قلبی مرده بود متهم تنها به شروع قتل عمد محکوم شد. بنابراین در قتل انسان و زنده بودن شخص مجنی علیه از شرایط لازم برای تحقق جرم و مرگ او نتیجه است که باید از فعل مجرمانه حاصل شود.
همچنین در زنایی که به عنف و زنای محصنه به ترتیب عدم رضایت قربانی و وجود شرایط احصان در فاعل از جمله همسردار بودن او از شرایط و اوضاع و احوالی میباشند که احراز آنها برای تحقق جرم ضروری می باشد.

اهمیت جرم کلاهبرداری

بررسی عنصر مادی جرم کلاهبرداری بسیار موضوع حائز اهمیتی می باشد. معمولاً در پرونده های مطروحه در دادسرا پذیرش جرم کلاهبرداری به سختی صورت گرفته و بازپرس و دادیار به‌دنبال ادله و مستندات قوی جهت اثبات جرم از ناحیه شاکی می باشند. لذا تهیه این مقدمات و همچنین نحوه تبیین آنها بسیار مهم می باشد و در صورتی که شاکی نتواند به درستی عناصر جرم کلاهبرداری را معرفی نماید و در دادسرا جا بیاندازد ممکن است قرار منع تعقیب علیه وی صادر شود.
گروه وکلای مهراد ضمن همکاری با چندین وکیل پایه یک دادگستری متخصص در زمینه امور کیفری آماده ارائه کلیه خدمات به شما عزیزان می باشد.